วิธีการเลี้ยงดูลูกน้อย ให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นนั้น เมย์ขอเน้นย้ำว่าคุณพ่อคุณแม่ต้องทำความเข้าใจในเรื่องพัฒนาการหลากหลายด้านไม่ว่าจะเป็นด้านความคิด พฤติกรรม หรือการเรียนรู้ในด้านอื่นๆ รอบตัว จะช่วยให้เราสามารถเลี้ยงลูกได้อย่างถูกต้องและเติบโตไปพร้อมกับพัฒนาการที่สมบูรณ์ค่ะ

วันนี้หัวข้อที่จะคุยกันเป็นเรื่องพฤติกรรมของลูกน้อย ที่คุณพ่อคุณแม่หลายท่านต้องปวดหัวอย่างแน่นอน การให้ลูกกินข้าวในแต่ละมื้อนั้น นอกจากจะต้องเตรียมอาหารที่เหมาะสมกับช่วงวัยแล้ว ยังต้องสร้างบรรยากาศในการกินทุกครั้ง เพื่อให้ลูกน้อยเจริญอาหาร แต่หากว่าลูกน้อยยังกินข้าวยากก็ต้องหาแนวทางแก้ไขแล้วล่ะ

ทำความเข้าใจเมื่อลูกกินข้าวยาก: คำแนะนำสำหรับคุณแม่ คุณพ่อ ผู้ปกครอง เด็กเล็กทุกคน

เมย์ขอแนะนำแนวทางสำหรับคุณแม่ คุณพ่อ ผู้ปกครองเด็กเล็กทุกคน หากลูกกินข้าวยากแบบนี้ค่ะ การเลี้ยงลูกในยุคนี้มาพร้อมกับความท้าทายที่ไม่เหมือนใครและหากคุณเป็นพ่อแม่ของคุณลูกที่ชอบความแปลกใหม่ ช่างเลือก (Picky eater) กินยาก เลือกกินแต่สิ่งที่ถูกใจ ก็จะเป็นเรื่องที่ทำให้พ่อแม่ต้องกังวลใจไม่น้อยเลยล่ะ เวลามื้ออาหารทุกครั้งจะไม่เงียบสงบอย่างแน่นอน โต๊ะทานอาหารจะกลายเป็นสนามรบกับลูกน้อยได้เสมอทุกมื้อ

วันนี้เมย์จะพาคุณพ่อคุณแม่มาเจาะลึกปัญหานี้เพื่อทำความเข้าใจและเพื่อจัดการเรื่องนี้กันดีกว่าค่ะ

1. มองเห็นและเข้าใจปัญหาของพวกเค้า

มีผลการศึกษาจาก ดร. สมพร กาญจนพิพัฒน์กุล มหาวิทยาลัยมหิดล ประเทศไทย ชี้ให้เห็นว่าการเป็นเด็กที่เลือกกิน ไม่ใช่เพียงแค่มีพฤติกรรมที่ดื้อรั้นเท่านั้น สำหรับเด็กบางคนจะเชื่อมโยงกับความไวทางประสาทสัมผัส เด็กหลายคนอาจไม่ชอบ texture การสัมผัส กลิ่น หรือแม้แต่อุณหภูมิของอาหาร ซึ่งมีผลทำให้พวกเขามีพฤติกรรมช่างเลือกได้ง่ายๆ เลยล่ะ

2. ความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นถ้าลูกกินข้าวยาก

ภาวะขาดสารอาหาร:

จากการศึกษาของคณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ให้ความสำคัญถึงความเสี่ยงของพฤติกรรมลูกกินข้าวยาก ช่างเลือก หรือไม่กินเลย จะนำไปสู่ภาวะขาดสารอาหาร วิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็น ซึ่งเป็นส่วนสำคัญต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการทางสติปัญญาของลูกน้อย

ความท้าทายทางสังคม:

มีเด็กหลายคนอาจไม่ได้ชอบการเข้าสังคมหรือจะต้องทำกิจกรรมร่วมกันกับผู้อื่นอยู่ตลอดเวลา วัฒนธรรมไทยที่มีการรับประทานอาหารร่วมกัน หมายความว่าเด็กๆ มักจะรับประทานอาหารร่วมกันที่โรงเรียนหรือในช่วงเทศกาล จากคำกล่าวของนักมานุษยวิทยาวัฒนธรรม ดร. เบญจวรรณ นาราสัจจ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้บอกไว้ว่า การที่เด็กไม่เต็มใจที่จะเข้าร่วมโต๊ะอาหารกับผู้อื่น อาจนำไปสู่ความรู้สึกโดดเดี่ยวได้

การเลือกกินอาหารอย่างจำกัด:

เมย์มองว่าอาหารของบ้านเรามีความหลากหลาย ตั้งแต่รสชาติเผ็ดร้อนของอีสาน ไปจนถึงแกงกะทิของภาคกลางหรือใต้ ประเทศไทยมีเมนูอาหารให้เลือกลองทานมากมาย คุณพ่อคุณแม่สามารถคาดเดาได้ว่าลูกจะชอบกินแบบไหน แต่การที่เค้าเป็นคนช่างเลือกหรือกินยาก อาจจะทำให้เค้าเสียโอกาสในการลองอาหารใหม่ๆ ที่เค้าอาจจะชอบทานก็ได้นะคะ

3. สาเหตุที่ทำให้ลูกกินข้าวยาก กินน้อยหรือไม่กินเลย

ความไวทางประสาทสัมผัส

ในเด็กบางมีความไวต่อรสชาติหรือเนื้อสัมผัสที่เข้มข้นเป็นพิเศษ เมย์มองว่าอาจเป็นเหตุผลทำให้ลูกน้อยเลือกสรรหรือระมัดระวังในการลองอาหารจานใหม่ๆ รายงานจากสมาคมกุมารแพทย์ไทย พบว่าเด็กบางคนมีความไวต่อสิ่งกระตุ้นเป็นอย่างมาก ทำให้พวกเขาเลือกสรรเนื้อสัมผัสและรสชาติของอาหาร ในแบบที่ตัวเองชอบ

ประสบการณ์เชิงลบในอดีต

หากลูกน้อยมีประสบการณ์ที่ไม่ดีกับเมนูอาหารนั้นเพียงครั้งเดียว ก็สามารถนำไปสู่ความเกลียดชังในระยะยาวได้เลยค่ะ บางทีการทานแกงเขียวหวานที่เผ็ดเกินไป จนทำให้ลูกน้อยรู้สึกท้องไส้ปั่นป่วน ปวดท้องหรือท้องเสีย ก็อาจทำให้ลูกน้อยหลีกเลี่ยงเมนูประเภทแกงแบบอื่นๆ ไปด้วย มีคำกล่าวของนักจิตวิทยาเด็ก ดร. ชลิดา เอื้อบำรุงจิตต์ บันทึกไว้ว่า เมื่อเด็กมีประสบการณ์ไม่ดีกับอาหารจานเดียวอาจทำให้เด็กลังเลกับอาหารบางชนิดเป็นเวลานานได้

อยู่ในช่วงระยะพัฒนาการ

เด็กเล็กมีพัฒนาการที่ต้องให้ความสำคัญหลายด้าน เช่นเดียวกับพัฒนาการเรียนรู้เรื่องอาหาร ในเด็กวัยหัดเดินจะเรียนรู้ที่จะพูดว่า “ไม่” หากไม่ต้องการสิ่งนั้น ลูกน้อยอาจใช้การเลือกอาหารเพื่อควบคุมหรือแสดงออกถึงความชอบ ศาสตราจารย์ อนัญญา วงศ์ธีรศักดิ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านพัฒนาการเด็กไทย ตั้งข้อสังเกตว่าเด็กเล็กมักจะยืนยันความเป็นอิสระผ่านการเลือกอาหารในช่วงพัฒนาการบางช่วงวัย

อิทธิพลทางวัฒนธรรม

ในสังคมของช่วงวัยเด็กนั้น ลูกน้อยจะได้เรียนรู้พฤติกรรมจากเพื่อนหรือรุ่นพี่ใกล้ชิด การมองเห็นและเรียนรู้ จะนำไปสู่พฤติกรรมการเลียบแบบหรือทำอะไรคล้ายๆ กัน การเห็นเพื่อนฝูงหรือรุ่นพี่หลีกเลี่ยงอาหารบางอย่าง อาจส่งผลต่อความชอบของเด็กเล็กได้เลยล่ะ การส่งเสริมสภาพแวดล้อมทางสังคมให้ลูกๆ ได้อยู่ใกล้ชิดกับกลุ่มคนที่เป็นตัวอย่างก็มีผลทำให้กินอาหารได้หลากหลายและง่ายขึ้น

4. แนวทางแก้ไขปัญหา เมื่อลูกกินข้าวยาก ช่างเลือกหรือกินยากมาก

การสื่อสารที่เห็นอกเห็นใจ: เมย์อยากให้คุณพ่อคุณแม่ต้องมีส่วนร่วมในการสนทนาที่เปิดกว้าง เปิดใจและถามพวกเขาว่าพวกเขารู้สึกอย่างไรเกี่ยวกับอาหารที่อยู่ตรงหน้าหรืออาหารที่ลูกน้อยไม่ชอบกิน และรับฟังเหตุผลและความรู้สึกของลูกโดยไม่ตัดสิน
เริ่มเพิ่มปริมาณทีละนิด: ต้องค่อยๆ แนะนำให้ลูกน้อยได้รู้จักกับอาหารจานใหม่ๆ เมนูที่แปลกไปจากเดิม ช่วงแรกลูกน้อยอาจมีความลังเลใจว่าจะกินหรือไม่ แต่หากให้เวลาและค่อยๆ ให้เค้าได้เรียนรู้รสชาติก็จะช่วยแก้ไขปัญหาได้ ตัวอย่างเช่น เมนูบะหมี่ เริ่มต้นด้วยบะหมี่ธรรมดากับน้ำซุปให้ลูกน้อยกินเป็นครั้งแรก และค่อยๆ เพิ่มส่วนผสม ลูกชิ้นหรือผัก เมื่อเป็นมื้ออาหารถัดไป
ให้ลูกน้อยมีส่วนร่วมในการทำอาหาร: อาหารไทยมีวัตถุดิบมากมายให้เตรียมอย่างสนุกสนาน เมย์แนะนำให้ลอง ปล่อยหนูน้อยหยิบจับ ปั้นเอง ตอกไข่ หรือช่วยเตรียมหมูปั้น เสียบไม้ ก็จะช่วยดึงดูดความสนใจในเรื่องอาหารได้ค่ะ การเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการปรุงอาหาร สามารถทำให้ลูกน้อยเปิดใจกินอาหารที่ตัวเองมีส่วนร่วมมากขึ้น
สร้างสรรค์อาหารจานที่คุ้นเคย: หากคุณพ่อคุณแม่รู้ว่าลูกชอบเมนูอะไร เช่น ลูกน้อยรักข้าวผัดชอบกินมาก ให้ลองสร้างสรรค์เมนู อย่างเติมผักหรือโปรตีนใหม่ๆ เช่น ไข่ ถั่ว แครอท เข้าไปทุกครั้งที่ปรุงอาหารเมนูนี้ วิธีนี้จะช่วยให้ลูกน้อยได้ลิ้มลองสิ่งใหม่ๆ เพิ่มรสชาติอาหารที่หลากหลายด้วยความสบายใจและคุ้นเคย
กำหนดกิจวัตรที่มีความยืดหยุ่น: การมีกิจวัตรประจำวันที่แน่นอนเมย์มองว่าเป็นเรื่องที่ดี แต่หากลูกน้อยของเรามีปัญหากินข้าวยากแล้วล่ะก็ คุณพ่อคุณแม่ก็อาจจะต้องยืดหยุ่นเรื่องเวลาให้มากขึ้นตามค่ะ เมย์แนะนำว่าอาจจะสร้างสถานการณ์ว่ามีวันพิเศษ “วันอาหารใหม่” เพื่อเปิดตัวหรือแนะนำเมนูที่แปลกใหม่ให้ลูกน้อยได้ลองชิม ทำให้การทานอาหารในวันพิเศษของลูกน้อยพวกเขาจะคิดว่าเป็นเรื่องสนุกขึ้นมาก็ได้นะ
เป็นตัวอย่างที่ดี: เรื่องนี้เมย์มองว่าสำคัญมากค่ะ ทั้งคุณพ่อคุณแม่และผู้ปกครองที่ดูแลลูกน้อยในช่วงวัยที่กำลังเติบโต เด็กๆ จะเรียนรู้จากการเห็นตัวอย่างของคนใกล้ชิด การแสดงความกระตือรือร้น มีความสุขและเพลิดเพลิน เมื่อลองชิมอาหารประเภทต่างๆ ของคุณพ่อคุณแม่ ส่งผลต่อทัศนคติของลูกน้อยในการเลือกกินอาหารมากเลยทีเดียว
ขอความช่วยเหลือจากแพทย์เชี่ยวชาญ: หากความพิถีพิถันของลูกน้อยดูรุนแรงเกินไป เลือกกินและปฏิเสธอาหารเป็นระยะเวลานาน เมย์แนะนำให้ลองขอคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญหรือแพทย์เด็กเฉพาะทางดูอีกที จะได้คำแนะนำและแนวทางปฏิบัติที่ถูกต้อง เพื่อนำมาปรับใช้ในการแก้ไขปัญหาลูกกินข้าวยากนี้นะคะ

มาถึงตรงนี้เมย์คิดว่าคุณพ่อคุณแม่น่าจะเข้าใจเรื่องพฤติกรรมลูกกินข้าวยากมากขึ้น และลองสังเกตว่าลูกน้อยที่บ้านของคุณมีพฤติกรรมช่างเลือกแบบนี้หรือไม่ สิ่งที่เมย์อยากให้ผู้ปกครองทุกคนเชื่อมั่นคือ “คุณทำได้” ต้องเข้าใจนิสัยลูกน้อยของเรา รสนิยมของเด็กแต่ละคนมีภูมิทัศน์ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว การสอนพวกเค้าต้องใช้ความอดทน ความเห็นอกเห็นใจ และความคิดสร้างสรรค์ ในฐานะพ่อแม่ ความเข้าใจและยอมรับความคิดเห็นของลูกน้อย จะช่วยให้ผ่านพ้นปัญหาในครั้งนี้ไปได้ และยังมีข้อดีในการเปลี่ยนความท้าทายในการรับประทานอาหาร ให้เป็นโอกาสในการสร้างสายสัมพันธ์ภายในครอบครัวอีกด้วย

ข้อมูลอ้างอิง:

ดร. สมพร กาญจนพิพัฒน์กุล, “ความอ่อนไหวในวัยเด็กและการเลือกรับประทานอาหาร” วารสารมหาวิทยาลัยมหิดล, 2563
คณะแพทยศาสตร์ “โภชนาการเด็กและนิสัยการบริโภคอาหาร” วารสารการแพทย์จุฬาลงกรณ์ 2564
ดร.เบญจวรรณ นราสัจ, “กินข้าวด้วยกัน: มื้อเที่ยงไทย” ทบทวนธรรมศาสตร์, 2562
สมาคมกุมารแพทย์ไทย, “รายงานสุขภาพเด็กประจำปี, 2565
ดร. ชาลิดา เอื้อบำรุงจิต “จิตวิทยาพฤติกรรมการกินในวัยเด็ก” สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ 2564
ศาสตราจารย์ อนัญญา วงษ์ธีรศักดิ์ “ระยะการพัฒนาเด็กไทย” ทบทวนการศึกษาศิลปากร, 2563
ดร. กฤษฎา เสถียรลักษณ์, “การตั้งค่าอาหารระดับภูมิภาคในประเทศไทย” วารสารเกษตรศาสตร์, 2565
นพ. วนิดา สังขบุตร, “การนำทางความท้าทายด้านโภชนาการของเด็ก” สิ่งตีพิมพ์ของโรงพยาบาลรามาธิบดี, 2566